නියඟ වර්ගීකරණය
1980 දශකයේ මුල් භාගයේ කරන ලද පර්යේෂණ මගින් නියඟය පිළිබඳ ප්‍රකාශිත නිර්වචන 150 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් අනාවරණය විය. නිර්වචන මගින් කලාප, අවශ්‍යතා සහ ශික්‍ෂ්‍යානුකූල ප්‍රවේශයන්හි වෙනස්කම් පිළිබිඹු වේ.විල්හයිට් සහ ග්ලැන්ට්ස් 1 නියඟය මැනීම සඳහා මූලික ප්රවේශයන් හතරක් අනුව අර්ථ දැක්වීම් වර්ගීකරණය කර ඇත: කාලගුණ විද්‍යා, ජල විද්‍යාත්මක, කෘෂිකාර්මික හා සමාජ ආර්ථික. පළමු ප්රවේශයන් තුන නියඟය භෞතික ප්රපංචයක් ලෙස මැනිය හැකි ක්රම සමඟ කටයුතු කරයි. අන්තිමයා නියඟය සමඟ සැපයුම හා ඉල්ලුම අනුව කටයුතු කරන අතර ජල හිඟයේ බලපෑම සමාජ ආර්ථික පද්ධති හරහා විහිදෙන විට එය නිරීක්ෂණය කරයි.
1. කාලගුණ විද්‍යාත්මක නියඟය
නියඟය ඇතිවීමේ අනුක්‍රමය සහ පොදුවේ පිළිගත් නියඟ වර්ග සඳහා බලපානු ලබයි. සියළුම නියඟයන් හටගන්නේ වර්ෂාපතනයේ හෝ කාලගුණ විද්‍යාත්මක නියඟයේ ඌනතාවයකින් වන නමුත් වෙනත් ආකාරයේ නියඟයන් හා බලපෑම් මෙම . ඌනතාවයෙන් මිදෙයි.(මූලාශ්‍රය: ජාතික නියඟය අවම කිරීමේ මධ්‍යස්ථානය, නෙබ්‍රස්කා-ලින්කන් විශ්ව විද්‍යාලය, එක්සත් ජනපදය) සාමාන්‍යයෙන් කාලගුණ විද්‍යාත්මක නියඟය අර්ථ දැක්වෙන්නේ වියළි බව (සමහර “සාමාන්‍ය” හෝ සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට සාපේක්ෂව) සහ වියළි කාල සීමාව අනුව ය.
වර්ෂාපතනයේ ඌනතාවයට හේතු වන වායුගෝලීය තත්වයන් කලාපයෙන් කලාපයට බෙහෙවින් විචල්‍ය වන බැවින් කාලගුණ විද්‍යාත්මක නියඟය අර්ථ දැක්වීම කලාපීය විශේෂිත ලෙස සැලකිය යුතුය.නිදසුනක් වශයෙන්, කාලගුණ විද්‍යාත්මක නියඟය පිළිබඳ සමහර නිර්වචන මගින් නියඟයේ කාල සීමාවන් හඳුනාගනු ලබන්නේ නිශ්චිත කාල සීමාවට වඩා අඩු වර්ෂාපතනයක් සහිත දින ගණන අනුව ය.මෙම මිනුම සුදුසු වන්නේ නිවර්තන වැසි වනාන්තර, තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණය හෝ තෙතමනය සහිත මධ්‍යම අක්ෂාංශ දේශගුණය වැනි වසර පුරා වර්ෂාපතන රජණයක් මගින් සංලක්ෂිත ප්‍රදේශවලට පමණි. ස්ථාන වශයෙන් මනූස්, බ්‍රසීලය නිව් ඕර්ලියන්ස්, ලුසියානා (යූඑස්ඒ); එංගලන්තයේ ලන්ඩන් ඊට උදාහරණ වේ.
අනෙකුත් දේශගුණික රජණයන් මධ්‍යම එක්සත් ජනපදය, ඊසානදිග බ්‍රසීලය, බටහිර අප්‍රිකාව සහ උතුරු ඕස්ට්‍රේලියාව වැනි සෘතුමය වර්ෂාපතන රටාවකින් සංලක්ෂිත වේ. වර්ෂාපතනයකින් තොරව දීර්ඝ කරන ලද කාල පරිච්ඡේදයන් ඔමාහා, නෙබ්‍රස්කා (යූඑස්ඒ) හි බහුලව දක්නට ලැබේ; ෆෝටලේසා, සීරී (බ්‍රසීලය); සහ ඩාවින්, වයඹ දිග ප්‍රදේශය (ඕස්ට්‍රේලියාව) සහ නිශ්චිත කාල සීමාවට වඩා අඩු වර්ෂාපතනයක් සහිත දින ගණන මත පදනම් වූ අර්ථ දැක්වීමක් මෙම අවස්ථා වලදී යථාර්ථවාදී නොවේ. වෙනත් නිර්වචන මගින් සත්‍ය වර්ෂාපතනය පිටවීම මාසික, සෘතුමය හෝ වාර්ෂික කාල පරිමාණයන්හි සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයන්ට සම්බන්ධ කළ හැකිය.
2. කෘෂිකාර්මික නියඟය
කෘෂිකාර්මික නියඟය කාලගුණ විද්‍යාත්මක (හෝ ජල විද්‍යාත්මක) නියඟයේ විවිධ ලක්ෂණ කෘෂිකාර්මික බලපෑම් සමඟ සම්බන්ධ කරයි, වර්ෂාපතන ඌනතාවයන්, තථ්‍ය හා විභව වාෂ්ප උත්ප්‍රේරණය අතර වෙනස්කම්, පාංශු ජල හිඟය, භූගත ජලය හෝ ජලාශ මට්ටම් අඩු කිරීම යනාදිය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. පැලෑටි ජල ඉල්ලුම රඳා පවතින්නේ පවත්නා කාලගුණික තත්ත්වයන්, විශේෂිත ශාකයේ ජීව විද්‍යාත්මක ලක්ෂණ, එහි වර්ධන අවධිය සහ පසෙහි භෞතික හා ජීව විද්‍යාත්මක ගුණාංග මත ය. කෘෂිකාර්මික නියඟය පිළිබඳ හොඳ අර්ථ දැක්වීමක්, බෝග සංවර්ධනයේ විවිධ අවස්ථා වලදී, මතුවීමේ සිට මේරීම දක්වා භෝග වල විචල්‍යතාවයට ගොදුරු විය හැකිය. රෝපණයේදී මතුපිට පස්වල තෙතමනය ප්‍රරෝහණයට බාධාවක් විය හැකි අතර එය හෙක්ටයාරයකට අඩු ශාක ඝණත්වයක් හා අවසාන අස්වැන්න අඩු කරයි. කෙසේ වෙතත්, මුල් වර්ධන අවශ්‍යතා සඳහා මතුපිට පස්වල තෙතමනය ප්‍රමාණවත් නම්, වැඩෙන සමය ගත වන විට පස්වල තෙතමනය නැවත පිරවීම හෝ වර්ෂාපතනය ශාක ජල අවශ්‍යතා සපුරාලන්නේ නම් මෙම මුල් අවධියේදී පස්වල තෙතමනයේ ඌනතාවයන් අවසාන අස්වැන්න කෙරෙහි බලපානු නොලබයි.
3. ජල විද්‍යාත්මක නියඟය
ජල විද්‍යාත්මක නියඟය වර්ෂාපතනයේ (හිම පතනය ඇතුළුව) පෟෂ්ඨීය හෝ උප පෟෂ්ඨීය ජල සැපයුමේ හිගවීම (එනම්, ගලායාම, ජලාශ හා වැව් මට්ටම්, භූගත ජලය) සමඟ සම්බන්ධ වේ. ජල විද්‍යාත්මක නියඟයේ සංඛ්‍යාතය හා බරපතලකම බොහෝ විට අර්ථ දැක්වෙන්නේ දිය ඇල්ලක හෝ ගංගා ද්‍රෝණියේ පරිමාණයෙනි. සියලුම නියඟයන් හටගන්නේ වර්ෂාපතනයේ ඌනතාවයකින් වුවද, ජල විද්‍යාඥයින් වැඩි සැලකිල්ලක් දක්වන්නේ මෙම ඌනතාවය ජල විද්‍යාත්මක පද්ධතිය හරහා ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද යන්න පිලිබදවයි . ජල විද්‍යාත්මක නියඟ සාමාන්‍යයෙන් කාලගුණ විද්‍යා හා කෘෂිකාර්මික නියඟයන් ඇතිවීම හෝ ප්‍රමාද කරයි.පාංශු තෙතමනය, ප්‍රවාහය සහ භූගත ජලය සහ ජලාශ මට්ටම් වැනි ජල විද්‍යාත්මක පද්ධතියේ සංඝටකවල වර්ෂාපතන තාවයන් පෙන්වීමට වැඩි කාලයක් ගත වේ. එහි ප්‍රති ලයක් වශයෙන්, මෙම බලපෑම් වෙනත් ආර්ථික අංශවල බලපෑම් සමඟ අදියරෙන් බැහැර ය. නිදසුනක් ලෙස, වර්ෂාපතන ඌනතාවයකින් කෘෂිකාර්මිකයින්ට වහාම හඳුනාගත හැකි පාංශු තෙතමනය වේගයෙන් ක්ෂය වීමට ඉඩ ඇත, නමුත් ජලාශ මට්ටම් කෙරෙහි මෙම ඌනනතාවයේ බලපෑම මාස ගණනාවක් ජල විදුලි බල නිෂ්පාදනයට හෝ විනෝදාත්මක භාවිතයට බලපාන්නේ නැත. එසේම, ජල විද්‍යාත්මක ගබඩා පද්ධතිවල ජලය (උ.දා., ජලාශ, ගංගා) බොහෝ විට බහු හා තරඟකාරී අරමුණු සඳහා භාවිතා කරයි (උ.දා., ගංවතුර පාලනය, වාරිමාර්ග, විනෝදාස්වාදය, සංචලනය, ජල විදුලිය, වනජීවී වාසස්ථාන), බලපෑම් අනුක්‍රමය සහ ප්‍රමාණ කිරීම තවදුරටත් සංකීර්ණ කරයි. නියඟ කාලවලදී මෙම ගබඩා පද්ධතිවල ජලය සඳහා වන තරඟය උත්සන්න වන අතර ජල භාවිතා කරන්නන් අතර ගැටුම් සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වේ
4. සමාජ ආර්ථික නියඟය
නියඟය පිළිබඳ සමාජ ආර්ථික අර්ථ දැක්වීම් කාලගුණ විද්‍යා, ජල විද්‍යාත්මක හා කෘෂිකාර්මික නියඟයේ අංග සමඟ යම් ආර්ථික යහපතක් සැපයීම හා ඉල්ලුම සම්බන්ධ කරයි. නියඟය හඳුනා ගැනීමට හෝ වර්ගීකරණය කිරීමට සැපයුම හා ඉල්ලුමේ කාලය හා අභ්‍යවකාශ ක්‍රියාවලීන් මත රඳා පවතින නිසා එය ඉහත සඳහන් කළ නියඟයන්ට වඩා වෙනස් වේ. ජලය,යවස; සත්වාහාර, ආහාර ධාන්‍ය, මාළු සහ ජල විදුලිය වැනි බොහෝ ආර්ථික භාණ්ඩ සැපයීම කාලගුණය මත රඳා පවතී. දේශගුණයේ ස්වාභාවික විචල්‍යතාවය නිසා, වසර කිහිපයකින් ජල සැපයුම ප්‍රමාණවත් නමුත් වෙනත් වසරවලදී මානව හා පාරිසරික අවශ්‍යතා සපුරාලීමට නොහැකි වී තිබේ. සමාජ ආර්ථික නියඟයක් ඇති වන්නේ කාලගුණය හා සම්බන්ධ ජල සැපයුමේ හිඟයක් හේතුවෙන් ආර්ථික යහපතක් සඳහා වන ඉල්ලුම සැපයුම ඉක්මවා යන විට ය. උදාහරණයක් ලෙස, 1988-89 උරුගුවේ හි නියඟය හේතුවෙන් ජල විදුලිබල නිෂ්පාදනය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය. මන්දයත් විදුලි බලාගාර රඳා පවතින්නේ විදුලිබල උත්පාදනය සඳහා ගබඩා කිරීමට වඩා ප්‍රවාහය මත ය. ජල විදුලිබල නිෂ්පාදනය අඩු කිරීම මගින් රජයට වඩා මිල අධික (ආනයනික) ඛනිජ තෙල් බවට පරිවර්තනය කිරීම සහ ජාතියේ බලශක්ති අවශ්‍යතා සපුරාලීම සඳහා දැඩි බලශක්ති සංරක්ෂණ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම අවශ්‍ය විය.
බොහෝ අවස්ථාවන්හිදී, ජනගහනය සහ ඒක පුද්ගල පරිභෝජනය වැඩිවීම හේතුවෙන් ආර්ථික භාණ්ඩ සඳහා ඇති ඉල්ලුම වැඩිවෙමින් පවතී. නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාව, තාක්‍ෂණය හෝ මතුපිට ජල ගබඩා ධාරිතාව වැඩි කරන ජලාශ ඉදිකිරීම නිසා සැපයුම වැඩි විය හැකිය. සැපයුම සහ ඉල්ලුම යන දෙකම වැඩි වන්නේ නම්, තීරණාත්මක සාධකය වන්නේ සාපේක්ෂ වෙනස් වීමේ වේගයයි. ඉල්ලුම සැපයුමට වඩා වේගයෙන් වැඩි වේද? එසේ නම්, සැපයුම සහ ඉල්ලුමේ ප්‍රවණතා අභිසාරී වන විට අනාගතයේ දී අවදානම සහ නියඟය වැඩි විය හැකිය.
1 විල්හයිට්, ඩී.ඒ .; සහ එම්.එච්. ග්ලැන්ට්ස්. 1985. නියඟ සංසිද්ධිය අවබෝධ කර ගැනීම: අර්ථ දැක්වීමේ කාර්යභාරය. වෝටර් ඉන්ටර්නැෂනල් 10 (3): 111-120.
5. පාරිසරික නියඟය
වඩාත් මෑත උත්සාහයක් පාරිසරික නියඟය කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර එය අර්ථ දැක්වෙන්නේ “ස්වාභාවික හා කළමණාකරන ජල විද්‍යාවේ වෙනස්වීම් ද ඇතුළුව ස්වාභාවිකවම ලබා ගත හැකි ජල සැපයුම්වල දීර්ඝ හා පුළුල් හිඟයක් – පරිසර පද්ධති හරහා විවිධ ආතතීන් ඇති කරයි.”